de Vrienden van Haydom

We besluiten op één van de ‘minor-dagen’ eens met een chirurg mee te gaan die de visite op de intensive care doet. Aangezien hier geen recovery (uitslaapkamer) is voor de post-operatieve patiënten, komen die allemaal naar de IC. Alweer een realitycheck, ze hebben hier geen beademingsmachines. Er liggen echter wel patiënten die 24 uur per dag beademt moeten worden. Dat betekent dat er dus 24/7 een ‘nurse student’ naast de patiënt zit om deze met een ballon te beademen (dan knijp je om de zoveel seconden in een ballon om lucht in iemands longen te blazen). Bijna niet voor te stellen, maar zo is het echt.
Vrijdag ziet het OK programma er weer veelbelovend uit. Ohnee, de helft valt af. Zonde. Ik heb het geluk dat het mijn beurt is om de prostatectomie (verwijderen prostaat) te leren. Echt leuk als je zelf iets kan en mag doen. Ik ben stiekem trots als achter “surgeon” mijn naam staat. Yeah. Laatste middag om te genieten van ons paleis, we nemen het er maar even van.
Zaterdag verhuisdag. Of toch niet. Als we vragen of we de sleutel van ons nieuwe optrekje mogen zegt onze keukenprinses “you wait, first clean” (haar Engels is niet zo sterk). Prima, wij trekken ons terug in het paleis. Tijdens de lunch komen er vier nieuwe Deense verloskundige studenten aan. Op dat moment raakt de keukenprinses in paniek. Had ze niet op gerekend. Ze komt kamers te kort. Ai. Nou ja, als het dan écht moet, blijven we wel in het paleis. Het probleem is dat er die avond een grote groep “belangrijke” Noren komen (voor een week), namelijk “de vrienden van Haydom”.
Wat zullen we op onze vrije zondag doen?! Een rondje rond de berg wandelen. Schijnt fantastisch mooi uitzicht te zijn. Goed plan. We willen op tijd vertrekken zodat we niet in de warme middagzon hoeven te wandelen. Het is de laatste dagen namelijk erg heet. Eline heeft het rondje al eens gelopen tijdens het hardlopen, dus die denkt zich de route nog wel te herinneren. Ik hoop er maar het beste van (tegen beter weten in, want ik ken haar richtingsgevoel inmiddels een beetje). We wandelen het dorp uit en het eerste stuk moet je over de ‘landingsbaan’ lopen, wat niets meer of minder is dan een groot weiland met een strook zand in het midden. We maken een pittstop bij het ‘cultureel centrum’, maar is helaas gesloten. Pole (sorry). De wandeling is inderdaad prachtig mooi. Waar ze allemaal vandaan komen weet ik niet, maar uit elk mogelijk bosje komen kinderen op ons af gerend. Willen graag even je hand vasthouden. Ze zijn wel lief, maar als je weet dat ze eerst met kak hebben zitten spelen vind je het toch niet meer zo charmant. Precies zoals je van Afrika verwacht spelen ze met houten stepjes of “auto’tjes” gemaakt van cola-blikjes aan een stokje. Als we bijna op de helft van de route zijn lopen we vast in een kudde koeien, ezels en geiten. Niet te passeren. Dan maar op Afrikaans tempo erachteraan. Ja zelfs de dieren lopen op Afrikaans tempo. We kunnen inhalen, mooi.
Eline is een beetje bang voor de hyena’s (die op deze berg wonen en je soms midden in de nacht wakker maken met hun gehuil), maar we hadden bedacht dat we ze met een prikkelstok (zoals uit de Lion King) wel zouden kunnen verjagen. Het mooie aan Haydom is dat wanneer je het ziekenhuis terrein afloopt, je je in rural/outback/savanne Afrika bevindt. Om het hek huppelde giraffen en stoeiende leeuwen en pumba’s die je een pootje komen geven. Oke niet zo rural, maar wel Afrika zoals wat je van Afrika hoopt.
Dan lopen we langs een klein kerkje waar gezongen wordt. We stoppen even om vanaf een afstandje naar binnen te spieken. Er dansen een aantal bibi’s (oma’s) en er staat een priester in een wit met paars gewaad voorin, met overigens prachtig wit gelakte lederen schoenen. Er komt vrijwel direct een vrouw naar buiten “Karibu, Karibu sana” (welkom, erg welkom). We mogen even mee naar binnen (we dachten even). Even werd uiteindelijk 2,5 uur. Ze zingen prachtig en we genieten er oprecht van. We proberen mee te klappen op de maat. Jammer dat ze drie verschillende maten aanhouden, dat kan ik niet aan. We doen ons best en dat vinden ze leuk. De muziek wordt overigens verzorgd vanaf een keyboard, waar ze gewoon een standaard deuntje op aanzetten. Het kerkje is propvol met mensen en vooraan staat de priester. Tijdens het zingen wordt er gedanst en dat gaat ongeveer zo: de priester verzint de dansjes en iedereen doet het na, dan moet je denken aan een variant op de vogeltjesdans, iets wat lijkt op adelaarsvleugels en typische jaren ’80-’90 moves. Prachtig. We proberen het zo goed mogelijk na te doen. Zij kunnen het toch beter, maar dat mocht de pret niet drukken. Na een hele hoop gepreek en gebeden, lijkt het ons wel weer voldoende zegeningen. Maar dan, staat er een man op. De fysiotherapeut van het ziekenhuis. Hij heet ons hartelijk welkom en vertelt ons dat hij vanaf nu alles voor ons zal vertalen in het Engels. Aii, pijnlijk. Er is geen ontsnappen aan. We moeten blijven. Hij voegt eraan toe “hope you’re not hungry” met een grote glimlach. Dit gaat nog heéel lang duren. Vervolgens vraagt hij ons naar voren. We moeten onszelf even voorstellen aan de gemeente. Prima. We stellen ons voor, zeggen dat we in het ziekenhuis werken en dat we voor twee maanden blijven. Dat was niet genoeg. “Geloven jullie in Nederland ook in Jezus en God”. “Jaaaaa zeker, en we hebben ook iedere zondag een kerkdienst”. Dat was een antwoord naar tevredenheid. “Zingen en dansen jullie ook?” “Ja, maar we zijn niet zo goed als jullie hoor” “Goed, dan gaan we nu dansen en een welkomstlied zingen voor jullie”. Awesome. We moesten dus voorin de kerk de dansjes van de priester nadoen. Stiekem best genieten. Daarna mochten we weer terug naar ons plekje achterin de kerk. Ze gingen verder met preken (nu dus vertaald in het Engels) en bidden. Bidden deden ze op een andere manier dan wij. De priester begint met bidden en vervolgens beginnen ze allemaal door elkaar heen te schreeuwen. Het leek eerder op geesten verdrijven, maar we verstonden er natuurlijk niks van. Ze hadden de smaak te pakken. We hadden niet het idee dat dit vroeg zou eindigen. Als twee spijbelende pubers zijn we tijdens een gebed (waar iedereen zijn ogen sloot) de kerk uit gesneld. Morgen toch maar weer naar sala om daar om vergeving te vragen. Het was inmiddels 13 uur en we waren op de helft. Top. Die middagzon hebben we dus moeten trotseren. De rest van de wandeling was prachtig. Thuis aangekomen brak na 3 minuten de hemel open en begon het keihard (regentijd-hard) te regenen en te onweren. Best wel lekker.
En het is weer maandag. Major day. Er staat weer een scala aan interessante dingen op het programma. Maarrr gaat niet door. Waarom niet? Alle operaties worden geannuleerd. Er is geen bloed. Voor niemand niet?! Nee. De zakken om bloed mee te doneren zijn op. Echt waar. Dit betekent dat er voor niemand bloed beschikbaar is. Alsof de duvel ermee speelt gebeurt er vandaag een groot busongeluk voor de deur. Het ziekenhuis werd overspoeld met gewonden van het busongeluk. Wat een timing. Het was totale chaos. Overal patiënten. Overal dokters die als een kip zonder kop rond liepen en patiënten hielpen. We voelden ons een beetje nutteloos. Een lekkere anamnese afnemen konden we niet. Gelukkig waren er niet veel zware verwondingen, voornamelijk breuken en glasscherf wonden. Wel akelige wonden. Toch maar richting theatre, hopelijk konden we daar nog wat hechten. Jammer, dat hadden de Tanzaniaanse interns al bedacht. Het blijkt dat de overvolle bus (gemaakt voor 40 man, maar gevuld tot zeker 80 man) de berg niet meer op kwam en achteruit gleed. Vervolgens om ‘de schade te beperken’ geeft de chauffeur dan een ruk aan het stuur zodat de bus kantelt. Wel echt jammer dat je dan zo weinig kan betekenen terwijl er zoveel hulp nodig is. Frustrerend dat er niet iemand coördineert en zorgt dat de mensen die praktisch kunnen helpen (zoals wij) laten hechten en mensen die swahili kunnen de anamnese laten afnemen. ’s Avonds krijgen we wat films van één van de interns hier. Hij vraagt ons wat we te bieden hebben. Pineapple. Hij vraagt “is that a code or just pineapple”. No just pineapple mate.
De volgende dag kijk ik mee met een aantal gastroscopieën (met een camera oa in de maag kijken). Vervolgens worden we gevraagd te kijken naar een 2 mnd oude baby die een Platzbauch heeft (de darmen komen naar buiten vanwege kapotte hechtingen in z’n buik). Ja, die moet opnieuw naar theatre om het dicht te maken. Ik assisteer. Het blijkt zwaar geïnfecteerd te zijn. Ai. We maken het zo als kan schoon. Fingers crossed. Vandaag is ook dé dag. We moeten verhuizen. Naar het kakkerlakkendomein. Lichtpuntje is dat Natalie (een verpleegkundige) daar woont, een hele leuke chick. Echt een geordie (google geordie shore, dan weet je genoeg), ook al ontkent ze dat stellig. ’s Avonds willen we douchen. Natuurlijk is de onze douche (in ons nieuwe kakkerlakkenparadijs) koud. We besluiten ‘camping-style’ met handdoek en shampoo naar ons oude paleis te wandelen om daar te douchen. Geheel in stijl lopen we met handdoek in ons haar vervolgens weer terug naar huis. Toevallig kom ik één van de artsen van chirurgie tegen, er is een spoedlaparatomie die avond. Vet! Over een uurtje melden in theatre. We eten snel en komen (uiteraard) ruim te vroeg aan in theatre. Deze keer is de chirurg wel aanwezig en de anesthesist ook al. Nu de patiënt nog. Dan maar een beetje zingen en ‘rappen’ in de koffiekamer. Vinden ze mooi, of eigenlijk lachen ze ons gewoon kei hard uit om Eline’s rapkunsten. Eindelijk klaar om op te starten. De buik gaat open en er komen gigantisch uitgezette dunne darm lissen naar buiten geplopt. Om de druk eraf te halen knip ik één van de lissen in. De chirurg en Eline gaan de darm ‘uitmelken’. Gadver wat komt daar een gore lucht vanaf. De opvangbak staat precies onder mijn neus, jippie. Als deze bijna vol is vraag ik aan de OK-assistent of we die niet even moeten legen. Prima idee. Ze haalt de bak weg. Enkele luttele seconden later hoor ik direct achter mij de inhoud in een emmer kletteren. Jakkes. Spettert dus gewoon tegen m’n benen aan. In totaal 5 liter. Het is hier gangbaar om dan ook maar meteen de blindedarm te verwijderen. In de categorie “we zijn er nu toch”. Ik vraag of ik het mag doen en dat vindt hij goed. Yes, m’n eerste appendectomie! Nu moet ik natuurlijk trakteren. Eline en ik sluiten samen de huid, terwijl onze vriend Nico toekijkt. We hebben hem die dag verteld dat we een “mzungu-band” hebben opgericht. Eline heet Nico en ik heet Hawwu. Vervolgens gaat hij ‘zijn Nico’ aanmoedigen. Wat een baas. We liggen er laat in, maar de volgende dag zijn we vrij. We gaan met de vrienden van Haydom langs scholen en de stammen in de omgeving. De vrienden van Haydom zijn een club geldmonsters die geld inzamelen voor het ziekenhuis (in Noorwegen). We gaan eerst langs een ‘secundairy school’. Als we aankomen zitten de kinderen nog binnen. We blijven even in de schaduw wachten vlak naast een boom. Daar hangt een verroeste wieldop in. Even later komt er een mannetje en die begint keihard op de wieldop te rammen. Eline doof. Het blijkt de schoolbel te zijn. Nice! Alle kinderen komen naar buiten en stellen zich keurig op in rijen. Vervolgens gaan ze prachtig voor ons zingen en volgen er wat formaliteiten (zoals het geld geven voor de school). De kinderen krijgen wat springtouwen en voetballen. We krijgen een rondleiding over het terrein. Zo’n 80 meisjes wonen op het terrein, want die kunnen niet naar huis. Ze worden namelijk onderweg aangevallen. Heftig. De volgende stop is de primairy school. Als we aankomen staan ze al heel zoet in rijen opgesteld om ons te ontvangen. Weer de prachtige zang. We zitten in de schaduw op hun schoolbankjes die ze voor ons naar buiten gesleept hebben. Vervolgens wordt ons magische moment bruut verstoord door een auto die met grote speakers op z’n dak (waar keiharde muziek uitkomt) aan komt rijden. Het blijkt een belangrijke parlementariër te zijn. Die het overigens niet vervelend vond om heel erg lang (en dan bedoel ik écht lang) over zichzelf te praten. Waar hij allemaal niet geweest was, wat hij had gegeten, wat voor pyjama hij aan had, hoe z’n konijn heet etc. Daarna kwam er een leraar van de school die liet zien hoe ze anatomie les geven, met een houten pop. Fantastisch. Ook deze kinderen kregen springtouwen en voetballen, waar ze graag mee gingen spelen. Zelfs de parlementariër ging op handen en voeten touwtje springen. Bijzonder, maar zo bereikt hij serieus zijn kiezers.
Ons volgende programma onderdeel was ‘de traditionele dansen van de stammen’. Er zijn hier vier grote stammen met hun eigen rituele dans. Een beetje zoals groeten uit de rimboe stonden we in de middle of nowhere met deze stammen. Gaaf. Dan is de vraag, wie mag er beginnen?! Dat lossen ze hier zo op: ze schrijven briefjes met nummers (1 t/m 4), gooien die vervolgens op de grond waarna de ‘stam vertegenwoordigers’ er volop op duiken om een briefje te bemachtigen. Een van de stamhoofden was niet tevreden met zijn plek en er moest opnieuw geloot worden. Een erg amusant spektakel. Nadat de beste heren wat stof gehapt hadden werd er dan toch gedanst. Echt tof om te zien. De datoga stam staat erom bekend heel hoog te kunnen springen, ik snap niet hoe ze het doen, echt knap. Het lijkt wel of er veren in de kuiten zitten. Het schijnt te maken te hebben met het trainen van je tenen. Een andere stam heeft een trommel en de stamleden kruipen en dansen over de vloer. Nog een andere stam heeft een keybord (MET mooi deuntje) waarop de vrouwen in een rij staan en een liedje zingen en meeklappen, hierin zat niet veel beweging. Uitgeput maar voldaan gaan we weer richting huis.
De volgende ochtend willen we meedoen met de visite op “surgical 1” (daar liggen patiënten voor de algemene chirurgie, dus veel verschillende patiënten). We wachten op één van de interns die de visite doet. Blijkbaar is hij er nog niet. Na een kwartier lopen we toch weer een rondje. Oh wacht, hij was al begonnen. Zo on-Afrikaans. Ik krijg een smsje van Kath (co-assistent van de kinderafdeling). De 2 maanden oude hummel van afgelopen dinsdag (met platzbauch) heeft waarschijnlijk wéér een platzbauch. Of ik even wil komen kijken. Natuurlijk. Als ik naar z’n buikje kijk ziet het er zwaar geïnfecteerd uit. Terwijl de verpleegkundige het probeert schoon te maken bel ik de dienstdoende. Hij komt meekijken. We draaien ons nog niet om en z’n darmen komen weer naar buiten. Ai, weer naar theatre. Samen met één van de chirurgen halen we de hechtingen weer los, maken schoon en hechten het nu op een andere manier (zodat er geen spanning meer op staat). Als we beter kijken blijkt er sprake te zijn van naadlekkage (een gat in de darm die voorheen aan elkaar gehecht zijn). Hebben we wel de oorzaak van de infectie gevonden. Het kindje is wel erg ziek, hopelijk helpen we hem erbovenop. ’s Middags wip ik langs op de poli. Erg veel interessante dingen gezien. De chirurgie assistent met wie ik de poli doe vindt het erg handig dat ik snel kan typen. Vervolgens zit ik het (jawel dat hebben ze) elektronisch patiëntendossier vol te typen. Prima samenwerking. Later als het rustiger wordt lekker kletsen over verschillen tussen Afrika en Nederland. Hij wijst naar mijn arm (moedervlekken) en vraagt of deze vlekjes weer verdwijnen als ik naar Nederland ga. Nee, dat zijn permanente vlekjes. Hij kon zich toch echt herinneren dat wij ook vlekjes krijgen die weer weg gaan als de zon minder wordt. Ja dat klopt, dat zijn sproeten vriend. Zonverbranding blijft ook interessant. Hij vraagt wat er nou erg aan is, in de categorie “mooi rood is niet lelijk”. Ik leg uit dat het vooral erg veel pijn doet. Dat snapt hij niet. Het is een soort eerstegraads brandwond, net als met heet water. Had hij nog nooit zo bedacht. Toch is het zo. Na een lange dag werken wil je, zoals het een echte arbeider betaamt, lekker eten. 19 uur is een hele schappelijke etenstijd. Totdat de dictator (het voormalig opperhoofd van de vrienden van Haydom) je verbiedt om te beginnen met eten. Het is namelijk hun afscheidsdiner vanavond, dus we moeten op iedereen wachten. Pardon?! Geen discussie mogelijk. Ik voelde me weer even een 8-jarig meisje die door haar moeder gecorrigeerd wordt. Honger (nou.. laten we het trek noemen). We mogen dan toch eindelijk gaan eten. Ohnee, eerst moet Bridget Jones speechen (het nieuwe opperhoofd van de vrienden van Haydom). Ze speecht precies zo Bridget zou doen (als je niet meer weet hoe dat gaat, google de speech met “mister fitspervert”). We hebben nog nooit zo lekker gegeten. Niks vast weekmenu. Echt alle toeters en bellen zijn uit de kast getrokken, heerlijk. Er is zelfs taart. Later die avond komen we erachter dat in ons swahili woordenboek een hoofdstuk “seks” zit. In de categorie “social”. Dan staan er natuurlijk een aantal nuttige zinnetjes in, zoals “ik doe het niet zonder condoom”. Lijkt me niet onzinnig. Er staan echter ook toevoegingen in als “easy lion” of “that was.. animalistic”. We hebben echt tranen met tuiten gelachen om de vertalingen.